Als Lean Six Sigma adviseur, trainer of coach zijnde, heeft LSSP de nodige ervaring bij meer dan duizend klanten. Onder andere met Lean of Six Sigma projecten; met de zogeheten DMAIC of DMADV aanpakken.
Steeds meer wordt, al dan niet bewust, gewerkt aan onderdelen van het duurzame ‘Zero Waste’ 5R-model. Deze 5 R’en staan voor 5 dimensies van duurzaamheid om uiteindelijk 'geen afvalbergen' meer te hebben. In het engels: 'Zero Waste'. Specifiek staat 5R binnen duurzaamheid voor de vijf engelstalige woorden: Refuse, Reduce, Reuse, Repurpose en Revalorization.
Revolarization is een relatief onbekende term. Het bestaat hier uit: repareren, recyclen, refurbishen, etc.. Revalorization betekent het (her)omzetten in meerwaarde van vaak oude(re) kennis, vaardigheden of gebruikt materiaal, zoals reparatie (Repair) van een stoel en het refurbishen van een oude laptop. Ook Recycling wordt daaronder verstaan. Lees verder hieronder voor extra informatie hierover. Deze R bestaat dus weer uit ... meerdere R'en!
Meerdere varianten inzake duurzaamheid en 5R, 6R, 7R en 8R ladders of modellen
Dit verduurzamingsmodel met R’en is soms wat arbitrair toegewezen. Soms worden 6 R’en gebruikt, soms zelfs 7. Soms worden andere termen gebruikt, zoals Rethink vooraf of in plaats van Refuse (vrijblijvender denken versus actief afwijzen). Of dat er een deel van Revalorisatie apart genoemd worden (zoals enkel Repair en Recycling). Zie bovenstaande foto bijvoorbeeld.
Bij Rijkdiensten (ook een R, maar dat terzijde), met name bij RVO, hebben ze het inzake circulariteit of andere duurzaamheidsaspecten over de R-ladder. Hoe hoger in de ladder, hoe minder grondstoffen gebruikt worden. Al dan niet met 6 R’en. Ook is de 'Ladder van Lansink', door de gelijknamige politicus Ad Lansink in 1979 in de 2e kamer geïntroduceerd. Misschien ook bij u bekend?
Deze is misschien bij subsidie adviseurs en/ of ondernemers meer bekend.
Zelfs een 8R of 9R model komt voor. Zie onderstaand.
Als laatste is bij ondergetekende ook een 5R model bekend bij de vele tuinliefhebbers. Dan zit er nog wel een R van Rotten (tuinafval laten rotten) bij 😉.
Projecten als DMAIC en DMADV inzetten om Zero Waste te krijgen
Lean Six Sigma's projectmatige aanpakken zoals DMAIC (verbeteren) en DMADV (ontwikkelen) helpen met name als het nieuw/ onduidelijk is en afdeling overstijgende wijzigingen nodig zijn.
"Op individueel niveau of binnen een afdeling, zou ik bijvoorbeeld eerst eens beginnen met een oriënterende benchmark. Niet meteen met een Lean Six Sigma project."
- Marcus Bergman
In dit artikel over Lean Six Sigma toepassingen in de wereld van duurzaamheid, ligt de focus op alle sectoren van werkend Nederland, en met name op de wat grotere organisaties met minsten 20 medewerkers, inclusief diverse afdelingen en grote processen zoals productieketens. En dan met name voor ‘probleemeigenaren’ (leidinggevenden) en mensen die zich wel eens ‘projectmanager’ mogen noemen.
Duurzaamheid is in grote(re) organisaties wat complexer dan ‘even iets thuis doen’. Dan praat je dus meer over ‘projectmatig samenwerken’, dan ‘zelf klussen’. Daar helpen Lean Six Sigma aanpakken zoals DMADV en DMAIC goed bij, gezien de resultaten die we in de sectoren terugzien.
Lees meer over het verschil in DMAIC vs DMADV: Wanneer welke projectmethode gebruiken
Het "Zero Waste 5R model" toegelicht en met praktijkvoorbeelden
In de wereld van duurzaamheid staat 5R voor vijf dimensies of richtingen om in te verduurzamen. Letterlijk gaat het om: Refuse (afwijzen), Reduce (verminderen), Reuse (herbruiken, een '2e leven' geven), Repurpose (andere invulling geven) en de ruime verzamelterm Revalorization (heromzetten).
In onderstaande tabel is dit 5R model uitgewerkt met praktijkvoorbeelden uit Lean Six Sigma trajecten. Zowel met toelichting en voorbeelden en in welke sectoren je dit deel veel terugziet. Het uiteindelijke doel erachter is om systematisch te komen naar een uiteindelijk afvalloze wereld: Zero Waste. Binnen Lean heeft de term "Zero Waste" een ietwat andere invulling; die focus ligt meer op "Geen Verspilling". Daar wordt vaak de R van Reduce in het 5R model mee bedoeld, maar kan dus ook onder andere R'en vallen. Zie onderstaande overzicht met Lean (Six Sigma) voorbeelden en in welke sectoren dit redelijke bekendheid geniet.
Tabel "Zero Waste 5R model & Lean Six Sigma voorbeelden"
Toelichting over een R die uit meer R’en bestaat: Revalorisatie
Een toelichting kan helpen bij de relatief onbekende term Revalorization ofwel 'revalorisatie'. Dit is, zoals gezegd, een bredere term waarbinnen meerdere R’en zoals Refurbished (renovatie) en Repair onder vallen.
De term Revalorization (revalorisatie) is bekend van Laasch en Conaway (2015). Revalorisatie is ‘het proces van het toevoegen van waarde aan een product of dienst, meestal aan het einde van de levensduur, om het opnieuw te integreren in eerdere stadia van de toeleveringsketen' (2015).
Onder de paraplu van revalorisatie vallen acties zoals reparatie, renovatie, herfabricage, en recycling.
Hieronder staan toelichtingen van elk van deze Re-concepten om de verschillen te illustreren en ter inspiratie.
Repair
Ten eerste is reparatie 'het herstellen van iets dat beschadigd, defect of versleten is, zodat het weer in goede staat verkeert' (Oxford).
Hoewel niet moeilijk te begrijpen, is het repareren van beschadigde goederen uit de mode geraakt bij zowel fabrikanten als klanten, grotendeels door de opkomst van 'geplande veroudering'. Het gebrek aan reparatiediensten voor veel populaire artikelen, vooral elektronica, heeft geleid tot een nog steeds groeiende beweging die bekend staat als het ‘recht op reparatie’.
Het 'recht op reparatie' maakte een impactvolle internationale debuut in 2021 toen de EU eiste dat fabrikanten van elektrische apparaten gedurende ten minste tien jaar repareerbaar moeten zijn.
Renovatie of Refurbishment: herinrichting van iets ouds
Vergelijkbaar met het concept van reparatie, maar gebruikt in iets andere omstandigheden, is er renovatie. Renovatie is de 'renovatie en herinrichting van iets, vooral een gebouw' (Oxford woordenboek). Vaak wordt iets gerenoveerd en vervolgens doorverkocht, in plaats van teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaar. Vaak voor grotere, dure goederen.
Renoveren is dat het product nog in werkende staat is, maar prestatie- en esthetische upgrades nodig heeft. Zoals het opknappen van een huis, maar ook ‘gerenoveerde’ ofwel refurbished laptops door een microbedrijf.
Remanufacturing (herfabricage): minstens zo goed als nieuw
Herfabricage is vergelijkbaar met renovatie, maar gebeurt vaak op grotere schaal. Anders dan reparatie, recycling en renovatie, is herfabricage een 'omvattend en rigoureus industrieel proces waarbij een eerder verkocht, geleased, gebruikt, versleten, hergeproduceerd of niet-functioneel product of onderdeel wordt teruggebracht naar een als-nieuw, hetzelfde-als-nieuw of beter-dan-nieuw toestand vanuit zowel een kwaliteits- als prestatieperspectief, door een gecontroleerd, reproduceerbaar en duurzaam proces' (Reman Council). Mooi voorbeeld: het Centre for Sustainable Systems voerde een vergelijkende levenscyclusanalyse uit voor een hergeproduceerde motor versus een die nieuw vanaf nul werd gebouwd en ontdekte 'dat de hergeproduceerde motor kon worden geproduceerd met minstens 68% minder energie en minimaal 73% minder kooldioxide uitstoot.
Recycling
Recycling verwijst naar 'het proces van het verzamelen en verwerken van materialen die anders als afval zouden worden weggegooid en ze om te zetten in nieuwe producten' (EPA). Deze definitie geldt het beste voor de klassieke voorbeelden van recycling: aluminium en glas. Deze materialen kunnen oneindig worden gerecycled vanwege hun inherente eigenschappen. Textiel kan ook worden gerecycled.
Recycling heft twee afgeleiden: upcycling en downcycling.
Recycling: upcycling
Upcycling is recycling in de zin dat het materiaal of onderdeel in zijn oorspronkelijke vorm blijft behouden en de waarde ervan verbeterd. Het is vergelijkbaar met herfabricage, maar verwijst meer naar dingen die niet zo ingewikkeld zijn zoals (complexere) producten als motoren, tractoren en turbines. Vaak gaat "upcycling" over meubels en kleding. Geef een oude kast een mooie schuurbeurt, nieuwe knoppen en een trendy nieuwe verflaag en je hebt iets geupcycled.
Recycling: downcycling
Downcycling is recycling op een manier dat het resulterende (deel)product van een lagere waarde is dan het oorspronkelijke. De meeste plastic en papierrecycling zou eigenlijk onder deze categorie vallen, aangezien deze producten niet tot dezelfde oorspronkelijke kwaliteit kunnen worden gerecycled. Ook in de chemie en voeding kom je dit tegen, bijvoorbeeld om een reststroom of afkeurstroom (einde proces) deels te hergebruiken (bij het begin). Dit scheelt dan weer in aandeel afval(kosten) en is minder milieubelastend.
Tot slot: Lean Six Sigma helpt bij verduurzaming van organisaties
Bovenstaand is een overzicht van verschillende duurzame categorieën, zoals Reduce en Recycling. Revalorisatie in algemene zin is een belangrijk pad dat bedrijven kunnen volgen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen.
Een beroemd voorbeeld zijn de milieubewuste kaartjes in de badkamers, die nu standaard in hotelkamers liggen. Maar dit is ooit bedacht uit een brainstorm in een Lean Six Sigma DMAIC project … uit de hotelwereld. Een zeer groot succes uit een mooi Green Belt verbetertraject om minder chemicaliën, wasbeurten, energie en ook geld te besparen. Win-win!
Nu een Reuse best practice; rond 2000 vanuit een DMAIC ontstaan
Allereerst: meten is weten. Enerzijds dwingt wetgeving (CSRD vanuit de EU) hier steeds meer toe, anderzijds zijn er veel digitale en Lean Six Sigma methoden die hierbij helpen.
Daarna: verbeteren of herontwerpen! Met een bewezen aanpak vanuit Lean Six Sigma. Bijvoorbeeld: CO2 reductie en het behalen van andere duurzaamheidsdoelstellingen kan met een beetje creativiteit, structuur en afstemming. Ofwel, met behulp van Lean Six Sigma projecten gerealiseerd worden.
Uiteraard kan er ook veel verbeterd worden met kleine verbeteringen, waar Lean meer om bekend staat, maar in dit artikel ligt de focus op projectmatig samenwerken. In eigenlijk alle sectoren te realiseren. Dat geeft bovenstaande tabel wel aan.
Van Intentie naar Realisatie van de 5 R’en: met Lean Six Sigma kun je de deels onbekende en procesmatige uitdagingen helpen Realiseren! Zeg maar een belangrijk R-bijbehorende R 😉. Niet alleen van projectmatige realisatiewaarde voor elk bedrijf, maar ook voor onze toekomst. Doe gerust mee.
Een afdeling overstijgend duurzaamheidsdoel willen halen? Waarom niet? Met een beetje hulp van best practices uit de wereld van Lean Six Sigma.
Meer weten over Lean Six Sigma en verbeteren van jullie organisatiebrede duurzaamheidsdoelen? Bij LSSP kun je een Lean (Six Sigma) Green Belt Training bij meervoudig afname met 15% korting boeken!
